İşçinin Çalışma Koşulları

İş ilişkisinden kaynaklanan ve işin yerine getirilmesinde tabi olunan bütün hak ve borçlara “çalışma koşulları” denir. Çalışma koşulları, işçinin alacağı ücret, kullanacağı izinler, çalışma yeri, yapılan iş türü, hafta tatili vb. tüm koşullardır.Çalışma koşullarındaki esaslı değişiklik, işçinin durumunu ağırlaştıran, dürüstlük kuralları kapsamında işçiden kabul etmesi beklenemeyecek değişikliklerdir.  İş koşullarında esaslı değişiklik yapılması, İş Kanunu’nun 22’nci maddesi uyarınca belli bir usule bağlanmıştır. Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi kenar başlıklı söz konusu maddeye göre;

“İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir. Taraflar aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. Çalışma koşullarında değişiklik geçmişe etkili olarak yürürlüğe konulamaz.’’

Söz konusu maddeye göre, esaslı değişiklik teklifinin işçiye yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Yazılılık şartının sağlanıp sağlanmadığı çeşitli yargı kararlarına konu olmuş ve bazı durumların yazılılık şartı yerine geçmeyeceği bu kararlarda vurgulanmıştır. Örneğin, çalışma koşullarındaki esaslı değişiklerin duyuru yapılarak veyahut işyerindeki ilan panosuna asılarak işçiye bildirilmesi usul bakımından hatalıdır.Bunların yanı sıra, işçinin rızası olsa dahi değiştirilemeyecek çalışma koşulları bulunmaktadır.

                                "İşçinin Rızası ile Dahi Değiştirilemeyecek Çalışma Koşulları"

Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelikler, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri, işyeri personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklarla, işyeri uygulamalarının çalışma yaşamına etkileri sonucu her bir iş ilişkisinde çalışma koşulları meydana gelir. Çalışma koşullarını belirleyen kaynaklarda bu koşullar bazen emredici olarak düzenlenmiş olup, işçi aleyhine değişikliğe gidilmesi işçinin rızası ile dahi mümkün değildir.

İşçinin rızası dahi olsa işçi aleyhine değişiklik yapılamayacak örnek durumlar nelerdir ?

1-Ücretin Asgari Ücretin Altına Düşürülmesi
Asgari ücret, işçinin temel yaşam standartlarını korumak için yasal bir sınırdır. İşçinin rızası olsa bile ücretin bu sınırın altına düşürülmesi yasaktır.

2- Çalışma Sürelerinin Yasal Sınırları Aşması
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi en fazla 45 saattir. İşçi, rızası olsa bile bu sınırın üzerinde çalışmayı kabul edemez.

3- Yıllık Ücretli İzin Hakkının Kısıtlanması
Yıllık ücretli izin, işçinin dinlenme hakkıdır ve yasal bir düzenleme ile korunur. Bu hakkın azaltılması veya kaldırılması işçinin rızası ile dahi mümkün değildir.

4- İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurallarının İhlali
İşyerlerinde sağlık ve güvenlik önlemleri, işçinin korunması için zorunludur. Bu önlemlerin gevşetilmesi ya da ihmal edilmesi, işçinin onayıyla bile kabul edilemez.

5- Doğum ve Süt İzni Haklarının Kısıtlanması
Kadın işçilere sağlanan doğum ve süt izinleri yasal birer haktır. Bu hakların kısıtlanması ya da kaldırılması işçinin rızasıyla bile mümkün değildir.

Sonuç olarak, çalışma koşulları konusunda emredici yasal düzenlemeler işçinin rızasıyla bile değiştirilemez. Bu düzenlemeler, işçinin korunması ve iş güvencesinin sağlanması amacı taşır.

Av. Arb. Mustafa SONER